Οδηγός ομιλίας και επικοινωνίας…
Κάθε παιδί αναπτύσσει την ομιλία και την επικοινωνία με τον δικό του ρυθμό. Υπάρχουν όμως κάποιες δεξιότητες που πρέπει να κατακτώνται ανάλογα με την ηλικία.
Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία οι δεξιότητες που πρέπει να έχει κατακτήσει το παιδί είναι οι παρακάτω.
3-4 ετών
Η ομιλία και επικοινωνία ενός παιδιού ηλικίας 3-4 ετών αναπτύσσεται ως εξής:
-Κατανοεί τη λειτουργία των αντικειμένων
-Κατανοεί τις διαφορές στις έννοιες (“προχωρα”, “σταμάτα”, “πανω”, “κάτω”, “μεγαλος”, “μικρός”)
-Ακολουθει εντολές με 2 και 3 μέρη
-Υποβάλλει και απαντά στις απλές ερωτήσεις (ποιοι, τι, όπου, γιατι)
-Συχνά υποβάλλει τις ερωτήσεις και απαιτεί συχνά τη λεπτομέρεια στις απαντήσεις
-Παράγει απλές ρηματικές αναλογίες
-Χρησιμοποιεί λόγο για να εκφράσει συναισθήματα
-Χρησιμοποιεί 4 έως 5 και πιό σπάνια 6 λέξεις στις προτάσεις του
-Επαναλαμβάνει επακριβώς 6-13 συλλαβές στις προτάσεις
-Προσδιορίζει τα αντικείμενα με το όνομά τους
-Χειρίζεται τους ενήλικους και τους συνομηλίκους
-Ίσως συνεχίζει να χρησιμοποιεί ηχολαλία
-Χρησιμοποιεί ουσιαστικά και ρήματα πολύ συχνά
-Έχει επίγνωση του παρελθόντος και του μέλλοντος
-Έχει ένα παθητικό λεξιλόγιο 1200-2000 λέξεις ή περισσότερο
-Έχει ένα εκφραστικό λεξιλόγιο με 800-1500 λέξεις ή περισσότερο
-Ίσως επαναλαμβάνεται συχνά από μονο του, εκδηλώνοντας “κομπιάσματα”, διαταραγμένη αναπνοή και μορφασμούς στο προσωπό του κατά τη διάρκεια της ομιλίας
-Αυξάνεται η συχνότητα της ομιλίας του
-Ψιθυρίζει
-Κατέχει το 50% των συμφώνων και των συμπλεγμάτων
-Η ομιλία του είναι 80% καταληπτή
-Η γραμματική της πρότασης βελτιώνεται, αν και μερικά λάθη εμμένουν ακόμα
-Χρησιμοποιεί κατάλληλα το είμαι, είσαι, είναι, είμαστε, είστε στις προτάσεις
-Λέει δύο γεγονότα κατά χρονολογική σειρά
-Συμμετέχει σε μακρόχρονες συνομιλίες
-Χρησιμοποιεί κάποιες σύνθετες δομές της γραμματικής, πληθυντικούς, μελλοντικό χρόνο στα ρήματα και κλίσεις
-Χρησιμοποιεί με συνέπεια τα κτητικά και τον αόριστο των ρημάτων
Στην ηλικία των 4-5 ετών, η ικανότητα ομιλίας και η επικοινωνίας βελτιώνεται ακόμα περισσότερο:
-Αριθμεί μηχανικά μέχρι το 5 και πολλές φορές μέχρι και το 10
-Καταλαβαίνει την έννοια των αριθμών μέχρι το 3
-Συνεχίζει τη κατάκτηση των χωρικών εννοιών
-Αναγνωρίζει 1-3 χρώματα
-Έχει ένα παθητικό λεξιλόγιο 2800 ή περισσότερων λέξεων
-Ακούει μικρές και απλές ιστορίες
-Απαντά σε ερωτήσεις με δύο σκέλη
-Χρησιμοποιεί γραμματικά σωστές προτάσεις
-Έχει ένα εκφραστικό λεξιλόγιο 900-2000 λέξεων
-Ζητά τον ορισμό μίας λέξης
-Μιλά με ένα ρυθμό περίπου 185 λέξεων το λεπτό
– Μειώνει το συνολικό αριθμό των επαναλήψεων
-Του αρέσουν τα ποιηματάκια, ο ρυθμός και οι συλλαβές χωρίς νόημα
-Παράγει τα σύμφωνα με ακρίβεια 90% περίπου
-Μειώνει σημαντικά τον αριθμό επίμονων παραλείψεων και αντικαταστάσεων ήχων
-Συχνά παραλείπει τα ενδιάμεσα σύμφωνα
-Η ομιλία του είναι συνήθως καταληπτή στους ξένους
-Συζητά για την εμπειρία στο σχολείο, στα σπίτια των φίλων κ.λ.π
-Αναπαράγει επακριβώς μια ιστορία μεγάλου μήκους
-Δίνει προσοχή σε μία ιστορία και απαντά στις απλές ερωτήσεις γι’αυτή
-Χρησιμοποιεί πληθυντικούς, κτητικές αντωνυμίες, μελλοντικούς χρόνους, αυτοπαθείς αντωνυμίες και συγκριτικά μορφήματα στις προτάσεις
Η ομιλία στην ηλικία των 5-6 ετών έχει σχεδόν τελειοποηθεί και η ικανότητα επικοινωνία ολοένα και βελτιώνεται:
-Ονομάζει 6 βασικά χρώματα και 3 βασικά σχήματα
-Ακολουθει τις οδηγίες που δίνονται σε μία ομάδα
-Ακολουθεί εντολές με 3 μέρη
-Κάνει ερωτήσεις με το πως
-Απαντά προφορικά στο γειά και τι κάνεις;
-Χρησιμοποεί κατάλληλα τον αόριστο και το μέλλοντα
-Χρησιμοποεί συνδέσμους
-Έχει ένα παθητικό λεξιλόγιο 13000 λέξεων
-Ονομάζει τα αντίθετα
-Ονομάζει διαδοχικά τις ημέρες τις εβδομάδας
-Μετράει μηχανικά μέχρι το 30
-Συνεχίζει να αυξάνει δραστικά το λεξιλόγιό του
-Μειώνει το μέσο μήκος φράσης σε 4-6 λέξεις
-Αντικαθιστά τους ήχους περιστασιακά
-Ανταλάσσει πληροφορίες και υποβάλλει ερωτήσεις
-Χρησιμοποιεί προτάσεις με λεπτομέριες
-Αναπαράγει ακριβώς μια ιστορία
-Τραγουδά ολόκληρα τραγούδια και απαγγέλει τα ποιηματάκια των νηπιαγωγίων
-Επικοινωνεί εύκολα με τους ενήλικους και άλλα παιδιά
-Χρησιμοποιεί κατάλληλη γραμματική στις περισσότερες περιπτώσεις
Στην ηλικία των 6-7 ετών:
-Ονομάζει κάποια γράμματα, αριθμούς, νομίσματα
-Τοποθετεί στη σειρά τους αριθμούς
-Καταλαβαίνει την έννοια αριστερά-δεξιά
-Χρησιμοποιεί όλο και περισσότερο πιό σύνθετες περιγραφές
-Συμμετέχει στις συνομιλίες
-Έχει ένα παθητικό λεξιλόγιο περίπου 20000 λέξεων
-Χρησιμοποεί ένα μέσο μήκος πρότασης 6 ή ελαφρώς περισσότερων λέξεξων
-Καταλαβαίνει τις περισσότερες χρονικές έννοιες
-Λέει την αλφαβήτα
-Μετρά μηχανικά μέχρι το 100
-Χρησιμοποεί κατάλληλα τα περισσότερα μορφολογικά στοιχεία
-Χρησιμοποεί καταλληλα τη παθητική φωνή
Αν ενα παιδί, ανάλογα με την ηλικια του, υπολείπεται σε κάποιο από τους παραπάνω τομείς είναι καλό να γίνει αξιολόγηση από κάποιο λογοθεραπευτή για να διαπιστωθεί αν υπάρχει ανάγκη για άμεση παρέμβαση
(Shipley G., McAfee G. Assessment in Speech-Language Pathology, Second Edition, 1998)